Bitwa Warszawska – wystawa

W dniach 13-15 sierpnia 1920 r. na przedpolach Warszawy rozegrała się decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej. Działania zbrojne rozpoczęły się na rozkaz Lenina, dla którego pokonanie Polski było celem taktycznym, a głównym było udzielenie pomocy komunistom. Walki trwały do października 1919 roku. Pomimo rozmów pokojowych, które miały miejsce w Moskwie  i Mikaszewiczach, Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę, dowodzoną przez jednego z najzdolniejszych dowódców sowieckich, Michaiła Tuchaczewskiego. Zdecydowany atak Tuchaczewskiego miał na celu zdobycie Warszawy, jednocześnie armia Siemiona Budionnego zaatakowała Polaków w rejonie Lwowa, a korpus kawalerii Gaj-Chana miał opanować północne Mazowsze, aby w ten sposób otoczyć i ostatecznie pokonać siły polskie. Wydawało się, że stolica jest nie do obrony. Jednak w czasie, kiedy Armia Czerwona zbierała siły do ostatecznej bitwy, Polacy przegrupowali wojska. Bitwa Warszawska rozegrana została zgodnie z planem operacyjnym, który na podstawie koncepcji Józefa Piłsudskiego opracowali szef sztabu generalnego gen. Tadeusz Rozwadowski, płk Tadeusz Piskor i kpt. Bronisław Regulski. Głównym celem operacji było odcięcie korpusu Gaj-Chana od armii Tuchaczewskiego i od zaplecza oraz wydanie skoncentrowanej bitwy na przedpolu Warszawy.  
Bitwa Warszawska rozpoczęła się 13 sierpnia walką o przedpole stolicy – Radzymin. Za cenę wielkich strat, obrońcy utrzymali miasto i odrzucili nieprzyjaciela daleko od swoich pozycji. Od 14 sierpnia działania zbrojne toczyły się m.inn.: na linii Wkry – 5. Armia gen. Władysława Sikorskiego; pod modlińską twierdzą wyróżniała się m.in. 18. Dywizja Piechoty gen. Franciszka Krajewskiego. Ciężkie boje, zakończone polskim sukcesem, miały miejsce również pod Pułtuskiem i Serockiem. Jednym z ważnych fragmentów Bitwy Warszawskiej było zdobycie 15 sierpnia przez kaliski 203. Pułk Ułanów sztabu 4.Armii sowieckiej w Ciechanowie – kancelarii armii, magazynów i jednej z dwóch radiostacji, służących bolszewikom do utrzymywania łączności z dowództwem w Mińsku. Szybko podjęto decyzję o przestrojeniu polskiego nadajnika na częstotliwość sowiecką i rozpoczęciu zagłuszania nadajników wroga. Brak łączności praktycznie wyeliminował 4. Armię sowiecką z bitwy o Warszawę, a znajomość treści przekazywanych rozkazów pomogła polskiemu dowództwu w pomyślnej kontrofensywie.  Faza obronna Bitwy Warszawskiej trwała do 16 sierpnia, kiedy to, dzięki działaniom marszałka Piłsudskiego, nastąpił przełom. Dowodzona przez niego tzw. grupa manewrowa, w skład której wchodziło pięć dywizji piechoty i brygada kawalerii, przełamała obronę bolszewicką w rejonie Kocka i Cycowa, a następnie zaatakowała tyły wojsk bolszewickich nacierających na Warszawę. Tuchaczewski musiał wycofać się nad Niemen. Ostateczną klęskę bolszewicy ponieśli pod Osowcem, Białymstokiem i Kolnem.   
W wyniku Bitwy Warszawskiej straty strony polskiej wyniosły: ok. 4,5 tys. zabitych, 22 tys. rannych i 10 tys. zaginionych. Straty zadane Sowietom nie są znane. Przyjmuje się, że ok. 25 tys. żołnierzy Armii Czerwonej poległo lub było ciężko rannych, 60 tys. trafiło do polskiej niewoli, a 45 tys. zostało internowanych przez Niemców. Bitwa Warszawska określana mianem „cudu nad Wisłą” została uznana za jedną z 18-u przełomowych bitew w historii świata. Zadecydowała o zachowaniu niepodległości przez Polskę i zatrzymała marsz rewolucji bolszewickiej na Europę Zachodnią. 

Małgorzata Golis