31 stycznia 2024 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kielcach odbyło się kolejne „Spotkanie ze źródłem archiwalnym”, którego tematem był Stefan Żeromski w źródle archiwalnym. Organizatorami spotkania były: Archiwum Państwowe w Kielcach oraz Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Partnerem spotkania była Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach. Na początku konferencji Pani dr Wiesława Rutkowska, dyrektor Archiwum Państwowego w Kielcach wspólnie z dr hab. prof. UJK Panem Jerzym Gapysem, dyrektorem Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego przywitała gości. Następnie Pani Wiesława Rutkowska poprosiła o przedstawienie wystawy przygotowanej przez nauczycielki bibliotekarki – Annę Knajder-Sowę i Ewę Lewicką. Wystawa oparta jest na zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach i zatytułowana „Słowo jest tajemnicą, pięknością, bytem subtelnym. Ma swe dzieje głębokie, w otchłani czasu zgubione…”. Cytat ten pochodzi z książki Stefana Żeromskiego „Snobizm i postęp”, opublikowanej w 1923 roku. Bibliotekarki zwróciły uwagę na układ wystawy, w której pierwszą część stanowią dzieła Żeromskiego wydane przed II wojną światową, kolejną zaś publikacje poświęcone samemu pisarzowi. Następnie Dyrektor Archiwum zaprosiła pierwszego prelegenta prof. dr hab. Pana Adama Massalskiego (Instytut Pamięci Narodowej w Kielcach). Wystąpił on z tematem „Rządowe Gimnazjum w Kielcach w czasach szkolnych Stefana Żeromskiego”. Przedstawił słuchaczom warunki nauki w gimnazjum kieleckim za Apuchtina – kuratora warszawskiego okręgu szkolnego w latach 1879–1897, czyli także w czasach, gdy uczniem tej szkoły był Stefan Żeromski. W drugim referacie dr hab. prof. UJK Pani Ewa Kula (Instytut Pedagogiki, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) zaprezentowała sylwetki „Nauczycieli Stefana Żeromskiego w rosyjskim gimnazjum w Kielcach”. Zwróciła uwagę, m.in. na postać Antoniego Gustawa Bema, jednego z ulubionych nauczycieli młodego Żeromskiego. Bem uczył języka polskiego w gimnazjum kieleckim, czuwał także nad początkami twórczości późniejszego pisarza. Beata Utkowska – dr hab. prof. UJK z Instytutu Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, UJK w Kielcach w wystąpieniu pt. „Rola źródeł archiwalnych w edycji krytycznej Dzienników Żeromskiego” opowiedziała o realizowanym wspólnie z prof. Zdzisławem Jerzym Adamczykiem projekcie pod auspicjami Instytutu Badań Literackich PAN oraz Uniwersytetu Jana Kochanowskiego. W ramach tego przedsięwzięcia zostały wydane dwa tomy „Dzienników”, trzeci tom ma ukazać się w 2026 roku. Dwa ostatnie przewidziane są na następne lata. Tekst Żeromskiego skonfrontowany został z autografem dzienników i poprawiony, opatrzony także bogatszymi objaśnieniami w porównaniu do poprzednich wydań. Ostatni referat zaprezentowała Pani Iwona Pogorzelska, kierownik Oddziału Popularyzacji Zasobu Archiwalnego (Archiwum Państwowe w Kielcach), w wystąpieniu pt. „Stefan Żeromski i jego rodzina w świetle materiałów archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Kielcach”. W prezentacji przedstawiła źródła stanowiące przyczynek do badań życia Żeromskiego i jego rodziny, dostępne w zasobach kieleckiego Archiwum. Część omawianych materiałów była udostępniona uczestnikom konferencji na wystawie „Żeromskiana” w zasobie Archiwum Państwowego w Kielcach”. Były to m.in.: „Umowa notarialna dotycząca administracji Ciekot przez Wincentego Żeromskiego” [ojca pisarza], „Umowa notarialna dotycząca dzierżawy Strawczyna przez Wincentego Żeromskiego”, „Protokół wyboru Dozoru kościelnego w Strawczynie, gdzie Wincenty Żeromski wymieniony jest jako członek Dozoru”. Wystawa została przygotowana przez Iwonę Pogorzelską. Po wystąpieniu prelegentów, uczestnicy konferencji zadawali pytania autorom referatów i uzupełniali ich wypowiedzi. Następnie Pani dr Wiesława Rutkowska i Pan dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys zakończyli obrady i zaprosili na kolejną konferencję „Spotkanie ze źródłem archiwalnym”. Przygotowali: Anna Knajder-Sowa, Ewa Lewicka; autorzy zdjęć: Anna Knajder-Sowa, Ewa Lewicka, Konrad Maj.
Z wyrazami szacunku
Sylwester Kasprzyk
Dyrektor PBW w Kielcach
Spotkanie ze źródłem archiwalnym w Archiwum Państwowym w Kielcach