Co trzeci Polak pokłócił się kiedyś o kwestie językowe, a większość z nas ocenia, że świetnie mówi po polsku. Tak wynika z sondażu przeprowadzonego przez ekspertów Zespołu Retoryki i Komunikacji Publicznej Rady Języka Polskiego. Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, a to odpowiedni moment, by przypomnieć, że biblioteka jest odpowiednim miejscem na kształtowanie dobrych nawyków językowych.
Czy z polszczyzny rzeczywiście zasługujemy na ocenę celującą?
Nasz język pełen jest labiryntów i pułapek, z którymi – wbrew opiniom nas samych – niezbyt dobrze sobie radzimy. Grzeszymy językową niechlujnością, bezkrytycznie przyjmujemy naleciałości z języków obcych i gwar środowiskowych, ulegamy modom, które psują polszczyznę.
A z błędami językowymi jest tak, jak z wieloma rozpowszechnianymi kłamstwami – raz powiedziane, powielane są przez następne osoby i utrwalane w polszczyźnie jako norma. Weźmy np. czasownik „dedykować” – dedykować można jedynie piosenkę w koncercie życzeń lub książkę, a nie szampon do włosów blond czy kurs dla określonej grupy wiekowej. A kariera słowa „dokładnie”, które oznacza tyle co „starannie”, a my – kopiując angielskie wzorce – używamy go w znaczeniu „tak”.
Nie ulega wątpliwości, że język jest w ciągłym ruchu i zmienia się, czego przykładem są rozpychające się w polszczyźnie łokciami feminatywy. A jeśli już o nie chodzi, to z przywoływanego już sondażu wynika, że Polacy lubią te feminatywy, które już znają – akceptują więc „profesorkę” i „prezeskę”, ale „ministra” i „gościni” brzmią im zdecydowanie źle.
Czego jeszcze możemy dowiedzieć się z sondażu?
- 47% badanych uważa, że język polski jest najtrudniejszym językiem świata
- 38% swoją sprawność językową ocenia na piątkę, 20% – na szóstkę, a tylko 7% na trójkę
- 48% osób wieku 18-24 lata widzi w rozmowach o języku potencjalne źródło konfliktów
- 90% Polaków, kiedy ma wątpliwości językowe, stara się je wyjaśnić
- 65% ankietowanych nie akceptuje form neutralnie płciowych, np. „osoba studencka”
- 91% ankietowanych kojarzy polszczyznę z tradycją a nie nowoczesnością
- 44% badanych uważa, że najładniej po polsku mówi się w teatrze
- 68% ankietowanych lubi „kropeczki” i „kreseczki” odróżniające ó od u, a 66% ż od rz.
Warto podkreślić, że w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Kielcach znajduje się wiele ciekawych pozycji poświęconych polszczyźnie, poprawności językowej oraz komunikacji. Mamy również w swoich zasobach słowniki, które są niczym drogowskazy dla tych, którzy poszukują odpowiedzi na nurtujące ich pytania.
Obchodzony 21 lutego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ustanowiło UNESCO 17 listopada 1999 r. na pamiątkę dramatycznych wydarzeń w Bangladeszu z 1952 r., kiedy to pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji, w której domagano się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. W 2012 roku w Polsce wystartowała kampania społeczna Ojczysty – dodaj do ulubionych. Główny cel, jaki przyświeca świętu jest ochrona różnorodności i kreatywności języków, którymi posługujemy się na całym świecie i które są dziedzictwem kulturowym.
Agata Niebudek-Śmiech
