Pierwsza konstytucja w Europie, druga na świecie po amerykańskiej, w dodatku uchwalona w kraju o wadliwym ustroju i bardzo słabej władzy królewskiej, zagrożonym przez trzy sąsiednie mocarstwa, chylącym się nieuchronnie ku upadkowi. Konstytucji 3 Maja poświęcone były lekcje w Szkole Podstawowej nr 1 w Pińczowie.
Geneza i postanowienia Konstytucji 3 Maja były tematem dwóch lekcji przeprowadzonych 24 kwietnia w Szkole Podstawowej nr 1 w Pińczowie przez Marcina Salamona – nauczyciela pińczowskiej filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Kielcach. W zajęciach brali udział uczniowie klasy VI „b” i VI „c”. Prowadzący omówił przyczyny kryzysu Rzeczpospolitej w XVIII wieku, okoliczności elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, jego pierwsze reformy, przebieg konfederacji barskiej i I rozbioru Polski dokonanego w 1772 r. Następnie przybliżył przebieg i postanowienia Sejmu Wielkiego z lat 1788-1792 – zwłaszcza postanowienia Konstytucji 3 Maja, okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i wojny z Rosją w obronie konstytucji, insurekcji kościuszkowskiej i w końcu dwóch kolejnych rozbiorów, które przypieczętowały kres polskiej państwowości na kolejne 123 lata.
Konstytucja 3 Maja z 1791 roku była swoistym ewenementem. Uchwalając ją polska szlachta potrafiła zrezygnować ze stanowego egoizmu. Kosztem własnych interesów usprawniła aparat władzy i przyznała prawa polityczne mieszczanom. Wykazała się wyobraźnią i elastycznością myśląc kategoriami dobra ogólnego.
Konstytucja 3 Maja obowiązywała zaledwie 14 miesięcy, obalono ją następstwie zdrady targowickiej i zbrojnej interwencji Rosji. Na wiele dziesięcioleci stała się jednak natchnieniem dla zniewolonego narodu. Stanowiła motywację do walki o niepodległość i poprawę sytuacji najniższych warstw społecznych.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. była punktem odniesienia dla nowo tworzonego systemu prawnego i konstytucyjnego. W świadomości narodu głęboko zakorzeniła idee wolności i demokracji. Pozwoliło to przetrwać kolejne dziejowe doświadczenia jakim była tragedia II wojny światowej i okres komunizmu. Konstytucja 3 Maja do dziś pozostaje wzorem politycznego kompromisu między zwaśnionymi stronami, zwłaszcza w kwestiach ogólnonarodowych, wymagających zgody i współpracy dla dobra państwa.
Geneza i postanowienia Konstytucji 3 Maja były tematem dwóch lekcji przeprowadzonych 24 kwietnia w Szkole Podstawowej nr 1 w Pińczowie przez Marcina Salamona – nauczyciela pińczowskiej filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Kielcach. W zajęciach brali udział uczniowie klasy VI „b” i VI „c”. Prowadzący omówił przyczyny kryzysu Rzeczpospolitej w XVIII wieku, okoliczności elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, jego pierwsze reformy, przebieg konfederacji barskiej i I rozbioru Polski dokonanego w 1772 r. Następnie przybliżył przebieg i postanowienia Sejmu Wielkiego z lat 1788-1792 – zwłaszcza postanowienia Konstytucji 3 Maja, okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i wojny z Rosją w obronie konstytucji, insurekcji kościuszkowskiej i w końcu dwóch kolejnych rozbiorów, które przypieczętowały kres polskiej państwowości na kolejne 123 lata. Marcin Salamon w trakcie zajęć wykorzystał prezentację multimedialną własnego autorstwa.
Na zakończenie prowadzący podkreślił ponadczasowe znaczenie ustawy zasadniczej z 1791 r., jej rolę zarówno w okresach niewoli narodowej jak i w okresie II RP i III RP.
Lekcje przeprowadzono w ramach obchodów Narodowego Święta Konstytucji 3 Maja.
Dziękujemy nauczycielce historii Agnieszce Pasternak i dyrekcji Szkoły Podstawowej nr 1 w Pińczowie za zaproszenie i dotychczasową współpracę.
Robert Karpiński
Marcin Salamon
