„Za wolny, polski Śląsk”: 100-lecie wybuchu III Powstania Śląskiego

Wirtualną prezentację wystawy opracowali:
Edyta Smolińska
Robert Kardas

Materiał do wirtualnej wystawy wybrały i opracowały:
Elżbieta Woźniczka
Ewa Lewicka

Projekt i wykonanie plakatu tytułowego:
Edyta Smolińska
Robert Kardas

Zapraszamy Państwa do obejrzenia wystawy „Za wolny, polski Śląsk”. Ekspozycja powstała z okazji obchodów 100. rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego. Przedstawione materiały to fotografie, rysunki, fragmenty tekstów zaczerpnięte z książek, czasopism (w tym międzywojennych). Zbiory są dostępne
w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Kielcach.

I. Plebiscyt na Górnym Śląsku 20 marca 1921 roku

Na konferencjach pokojowych mających miejsce po I wojnie światowej postanowiono, że o losie Górnego Ślaska zadecyduje plebiscyt. Przed plebiscytem doszło do dwóch powstań, spowodowanych terrorem i represjami niemieckimi. W plebiscycie za Polską opowiedziało się 479 tys. osób (40,2%), zaś za Niemcami 707 tys. osób (59,4%). Na wynikach plebiscytu zaważyły, m.in. głosy emigrantów niemieckich. Strona niemiecka sprowadziła więc na tereny plebiscytowe ok. 192 tysiące osób. Wyniki plebiscytu były dla Polski niekorzystne. Polsce miały przypaść tylko powiaty pszczyński i rybnicki oraz część katowickiego
i tarnogórskiego.
Na wystawie prezentujemy fotografie przedstawiające m.in. Polską Komisję Plebiscytową, pieczęć Polskiego Komitetu Plebiscytowego, karykaturę, mapę z wynikami plebiscytu.

II. Komisja Międzysojusznicza, wojska alianckie

Plebiscyt był nadzorowany przez Międzysojuszniczą Komisję Rządzącą i Plebiscytową na Górnym Śląsku z siedzibą
w Opolu. Na czele Komisji stał Francuz gen. Henri Le Rond. Zastępcą Le Ronda był Włoch gen. Alberto De Marinis Stendardo
di Ricigliano, Wielką Brytanię reprezentował płk Harold Franz Passawer Percival. Do Komisji byli oddelegowani również przedstawiciele Polski, Niemiec, Czechosłowacji i Watykanu - nuncjusz apostolski abp Achille Ratti, później monsignore Giovanni Battista Ogno-Serra. Komisja Międzysojusznicza objęła pełnię władzy wykonawczej, administracyjnej, sądowniczej oraz wojskowej na podległym sobie terenie zgodnie z kompetencjami, które zostały określone przez przepisy traktatu wersalskiego. Na Górnym Śląsku stacjonowały wojska brytyjskie, francuskie i włoskie, które liczyły w zależności od sytuacji 15–22 tys. żołnierzy.

III. Wojciech Korfanty
W lutym 1920 roku rząd polski na stanowisko Polskiego Komisarza Plebiscytowego mianował Wojciecha Korfantego. Po niekorzystnych dla Polaków wynikach plebiscytu, Korfanty zgodził się na wybuch III powstania śląskiego pod wpływem obaw, że faktycznie region zostanie podzielony wedle planów włosko-brytyjskich. Cel strategiczny zrywu określił jako demonstrację zbrojną, polegającą na zajęciu części Górnego Śląska aż po linię Korfantego (linię Odry), czyli optimum polskich aspiracji terytorialnych. 2 maja 1921 r. Wojciech Korfanty ogłosił strajk generalny. Wbrew zakazowi Warszawy, wydał w dniu 3 maja 1921 rozkaz o rozpoczęciu III powstania śląskiego. Korfanty stanął, jako dyktator, na czele powstańczych władz cywilnych – Naczelnej Władzy na Górnym Śląsku.
Na wystawie prezentujemy książki poświęcone Wojciechowi Korfantemu, znajdujące się w naszej bibliotece. Obok nich na slajdzie przedstawiamy także jego Manifest, który był wezwaniem do III powstania śląskiego.

IV. Powstańcy

„Encyklopedia Powstań Śląskich” (Opole, 1982) liczebność wojsk powstańczych określa na 65. tysięcy ludzi, liczba ochotników spoza Górnego Śląska miała nie przekraczać 10% ogółu powstańców. Głównymi bohaterami powstania byli mieszkańcy Górnego Śląska. Polscy powstańcy walczyć musieli przeciwko oddziałom regularnej armii niemieckiej. Dzieje III powstania śląskiego, tak jak w przypadku innych zrywów niepodległościowych, także obfitują w dramatyczne historie całych rodzin i poszczególnych osób. Znane są przypadki, gdy w tej samej rodzinie jedni walczyli po stronie polskiej, a drudzy po niemieckiej.

V. Dowódcy
Na wystawie prezentujemy fotografie wybranych dowódców III powstania śląskiego.
Najwyższym polskim organem militarnym na Górnym Śląsku w dniu wybuchu powstania 3 maja 1921 r. była Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych. Komendą kierował ppłk hrabia Maciej Mielżyński ps. „Nowina-Doliwa”, a od 6 czerwca
1921 r. ppłk Kazimierz Zenkteller ps. „Warwas”, obydwaj pochodzący z Wielkopolski. Szefem sztabu NKWP był mjr. Stanisław Janusz Rostworowski herbu Nałęcz ps. „Lubieniec”, szefem oddziału personalnego – por. Alfons Zgrzebniok ps. „Rakoczy”.

VI. Broń, wyposażenie oddziałów powstańczych

Uczestnicy III powstania śląskiego dysponowali większą ilością broni niż przed poprzednimi dwoma powstaniami śląskimi. Posiadali około 25-30 tysięcy karabinów. Na początku powstania Polacy mogli dysponować najwyżej kilkoma lekkimi armatami. Liczba dział zwiększyła się dzięki dostawom z Polski. Pod koniec czerwca wojsko powstańcze posiadało przeszło sześćdziesiąt lekkich dział polowych. W trakcie III powstania polscy Ślązacy wykorzystali w walce nieustaloną dokładnie liczbę pociągów pancernych i drezyn opancerzonych. Z nazw znanych jest szesnaście, ale mogło ich być około dwudziestu. Najsłynniejszym pojazdem powstańczym był samochód pancerny „Korfanty”. Zbudowany w Sosnowcu i obsadzony załogą złożoną z polskich marynarzy ochotników (dowódcą całej zmotoryzowanej grupy był porucznik marynarki Robert Oszek) wydatnie wspomagał powstańczą piechotę na różnych odcinkach, także podczas zmagań o Górę św. Anny. W walkach III powstania śląskiego wykorzystywano także granaty ręczne i granatniki.
Na podstawie: Mackiewicz, Michał : Arsenał III powstania śląskiego. W: Pamięć.pl. – 2015, nr 6.
Na wystawie przedstawiamy fotografie broni używanej w trakcie powstania oraz listę pociągów pancernych.

VII. Obszar działań wojennych, podział Górnego Śląska

Działania wojenne III powstania śląskiego rozpoczęła akcja wysadzania mostów kolejowych przez polskich powstańców, w celu przerwania połączenia kolejowego z resztą Niemiec. W pierwszej fazie walk (3-10 maj) powstańcy zajęli tereny określone linią Korfantego (wschodnie powiaty Górnego Śląska razem z całym okręgiem przemysłowym).
W drugiej fazie (11-20 maj) umacniali swe pozycje. W trzeciej (21 maj – 6 czerwiec) nastąpiła ofensywa niemiecka, ciężka bitwa o Górę Świętej Anny, którą strona polska utraciła, bitwa pod Olzą. Jednak linia frontu nie została przerwana i Niemcy nie zajęli okręgu przemysłowego. Czwarta faza (7-24 czerwiec) to ustanie walk i rozpoczęcie pertraktacji pokojowych. W wyniku podziału Śląska Polsce przypada 29% terenu plebiscytowego z zagłębiem przemysłowym.

VIII. Propaganda polska i niemiecka
Polacy i Niemcy przed plebiscytem starali się o głosy wyborców wszelkimi sposobami. Wykorzystywano prasę, ulotki, broszury, plakaty.
Starano się przedstawić w jak najgorszym świetle przeciwnika, wyśmiać jego wady. Wśród prasy wyróżniał się „Kocynder : czasopismo wesołe górnośląskie. Wychodzi, kiedy chce i kiedy może”

VIII. Propaganda polska i niemiecka
Polacy i Niemcy przed plebiscytem starali się pozyskać dla siebie głosy wyborców różnymi sposobami. Wykorzystywano do tego prasę, broszury, ulotki, głównie
w postaci rysunkowej, dużą rolę odgrywały też plakaty.
Obie strony starały się przedstawić w jak najgorszym świetle przeciwnika,
w humorystycznej formie pokazać jego wady i słabostki. Wśród prasy wyróżniał się „Kocynder : czasopismo wesołe górnośląskie. Wychodzi, kiedy chce i kiedy może”

IX. Społeczeństwo polskie wobec III powstania śląskiego
Wybuch III powstania śląskiego spotkał się z bardzo pozytywną reakcją społeczeństwa polskiego.
W wielu miastach organizowano zbiorowe wyjazdy ochotników do walki o polski Śląsk. Już 5 maja 2021 roku z Krakowa pojechała grupa składająca się głównie ze studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz uczniów szkół średnich. Krakowianki prześcigały się w wydawaniu przyjęć
i rautów, dochód z nich przeznaczając dla Ślązaków. Mimo trudnej sytuacji gospodarczej i aprowizacyjnej obywatele polscy organizowali zbiórki pieniężne
i żywności dla walczących powstańców. Rolnicy
z całej Polski, szczególnie z Wielkopolski, przekazywali płody rolne. Całe pociągi z mąką, kaszą, ziemniakami, mlekiem itp. docierały do walczącego Śląska. O rozrywkę kulturalną Ślązaków zadbali artyści, tak jak zespół teatralno-operowy
z Warszawy, który przybył na Śląsk dając tu szereg przedstawień.

X. Działania mieszkańców Kielecczyzny na rzecz powstańców śląskich
Społeczeństwo Kielecczyzny żywo włączyło się w pomoc dla walczącego Śląska. Organizowano odczyty, wiece poparcia, a przede wszystkim zbierano pieniądze i żywność. Pracownicy instytucji państwowych, więźniowie, uczniowie, osoby prywatne, Żydzi, rolnicy starali się wspomóc powstańców. Wielkim orędownikiem śląskich powstańców był kielecki biskup Augustyn Łosiński.

XI. Powstanie śląskie w poezji, pieśniach i wspomnieniach
Walka o polski Górny Śląsk zrodziła potrzebę zapisania tych doniosłych wydarzeń w bogatej, różnorodnej, zarówno profesjonalnej jak i ludowej literaturze. W trakcie działań wojennych powstawały często anonimowe pieśni, wiersze, publikowane były w czasopismach, popularnych śpiewnikach. Inną formą dokumentującą powstania śląskie są pamiętniki i wspomnienia uczestników walk i świadków wielkiej historii. Tekst literacki bywał narzędziem walki, a czasem próbą rozliczenia się z własnej przeszłości.

XII. Ocena historyczna III powstania śląskiego na przestrzeni lat
Do dzisiaj spotyka się skrajnie różne oceny dotyczące III powstania śląskiego. Wśród polskich historyków przeważa opinia, że przyniosło Polsce zwycięstwo polityczne. Przez lata niemieccy historycy uważali je za polską interwencję militarną. Współcześnie oceny polskie i niemieckie są bardziej wyważone, mniej czarno-białe.

previous arrow
next arrow
PlayPause
Slider

„W porównaniu z poprzednimi powstaniami, pierwszym i drugim, trzecie powstanie śląskie trwało najdłużej, bo około dwóch miesięcy. Wzięło w nim udział najwięcej uczestników, których liczbę ocenia się w sumie na około 50 tys. osób. Największy był też jego zasięg terytorialny. W pierwszym i drugim powstaniu Ślązacy dali wiele dowodów bohaterstwa i patriotyzmu, ale w trzecim powstaniu dowodów takich było najwięcej, ofiarność i bohaterstwo w walce o polskość Górnego Śląska przybrały tu rozmiary masowe, wystąpiły na wielką skalę. Mężnie walczyli Polacy śląscy, niezależnie od różnic poglądów politycznych. Choć wiele można mieć zastrzeżeń, i to istotnych co do wojskowej strony powstania, przyznać trzeba, że w porównaniu z poprzednimi i pod tym względem było ono lepiej zorganizowane. (…)”

 Jędruszczak, Tadeusz : Powstania śląskie 1919, 1920, 1921. – Katowice, 1981

Zapraszamy do obejrzenia wystawy przygotowanej przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką z okazji obchodów 100. rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego.
Materiał uwzględniony na wystawie podzielono na następujące działy:

I. Plebiscyt na Górnym Śląsku 20 marca 1921 roku
II. Komisja Międzysojusznicza, wojska alianckie (brytyjskie, francuskie, włoskie)
III. Wojciech Korfanty
IV. Powstańcy
V. Dowódcy
VI. Broń, wyposażenie oddziałów powstańczych
VII. Obszar działań wojennych, podział Górnego Śląska
VIII. Propaganda polska i niemiecka
IX. Społeczeństwo polskie wobec III powstania śląskiego
X. Działania mieszkańców Kielecczyzny na rzecz powstańców śląskich
XI. Trzecie powstanie śląskie w poezji, pieśniach i wspomnieniach
XII. Ocena historyczna III powstania śląskiego na przestrzeni lat

Ekspozycja opiera się na źródłach dostępnych przede wszystkim w bibliotece: książkach oraz artykułach z czasopism, w tym z okresu międzywojennego.

Autorzy wystawy:
Elżbieta Woźniczka, Ewa Lewicka

Trzecie Powstanie Śląskie: bibliografia materiałów wykorzystanych na wystawie, dostępnych w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Kielcach

Wydawnictwa zwarte

  1. Anusiewicz, Marian, Wrzosek Mieczysław : Kronika powstań śląskich 1919-1921. – Warszawa : “Książka i Wiedza”, 1980. – 256, [4] stron, [20] kart tablic : ilustracje, mapa, portrety
    Sygn. 152296, 152295 Wypożyczalnia
  2. Dobrzycki, Wiesław : Powstania śląskie. – Warszawa : Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1971. – 173, [3] strony : ilustracje, mapy. – (Biblioteczka Historyczna. Cykl: Szkice z dziejów Polski)
    Sygn. 85278, 84008 Wypożyczalnia
  3. Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918-1928 : księga pamiątkowa / [wyd. i red. nacz. Marjan Dąbrowski ; red. Piotr Lot]. –  Kraków ; Warszawa : “Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 1928. – 1207 stron : errata, ilustracje
    Sygn. S 70934/czyt.943.8 A Czytelnia
  4. Encyklopedia powstań śląskich / zespół red. Franciszek Hawranek [et al.] ; Instytut Śląski w Opolu. – Opole : Instytut Śląski, 1982 – 719, [1] strona, [16] stron tablic kolorowych [1] karta mapa : ilustracje, mapy, portrety, tablice
    Sygn. 159983/czyt. Enc. Czytelnia
  5. Hajduk, Ryszard : Góra Świętej Anny / [oprac. graf. Jerzy Treutler]. – Warszawa : Nasza Księgarnia, 1983. – 73, [3] strony : faksymilia, fotografie, portrety, mapa
    Sygn. 166764 Wypożyczalnia
  6. Hierowski, Zdzisław : Śląsk walczący : poezja i pieśń / Wydawnictwa Instytutu Śląskiego. Katowice : Instytut Śląski, 1946. – 119 stron. – (Biblioteka Pisarzy Śląskich. Seria 2 ; 1)
    Sygn. 6281 Wypożyczalnia
  7. Jasiński, Zenon : Śląski kogel-mogel : [czyli wybór karykatur, satyr i dowcipów politycznych oraz takich sobie głównie z okresu powstań śląskich] / [oprac. graf. Roman Docz]. – Opole : Instytut Śląski, 1981 – 196 stron : ilustracje kolorowe
    Sygn. A 163871 Wypożyczalnia
  8. Jędruszczak, Tadeusz : Powstania śląskie 1919, 1920, 1921. – Katowice : “Śląsk”, 1981. – 86, [2] strony, [5] kart map : ilustracje, nuty
    Sygn. 155524 Wypożyczalnia
  9. Kaczmarek, Ryszard : Powstania śląskie 1919-1920-1921 : nieznana wojna polsko-niemiecka. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2019. – 620, [4] strony : ilustracje, fotografie, mapy
    [Planowane włączenie do zbiorów i opracowanie]
  10. Kielce przez stulecia / [zespół red. Jan Leszek Adamczyk, Jan Główka-redaktor naczelny, Stanisław Meducki, Marta Samek, Jerzy Szczepański, Stanisław Żak ; redaktor tomu Marek Maciągowski]. –  Kielce : Muzeum Historii Kielc : Wydawnictwo Jedność, 2014. – XVI, 735 stron : ilustracje (w tym kolorowe)
    Sygn. 254601/czyt.A Czytelnia
  11. Krzyk, Józef : Spacerownik powstańczy. – Katowice : Muzeum Śląskie ; Warszawa : Agora, 2011. – 159 stron : ilustracje kolorowe – (Biblioteka Gazety Wyborczej.)
    Sygn. 250324/czyt.943.8 Czytelnia
  12. Krzyk Józef, Szmatloch Barbara : Korfanty : silna bestia. – Katowice : Post Factum, 2020. – 343 stron, [16] stron tablic : faksymilia, fotografie, portrety
    [Planowane włączenie do zbiorów i opracowanie]
  13. Ludyga-Laskowski, Jan : Zarys historii trzech powstań śląskich 1919, 1920, 1921 / przygot. do dr. Andrzej Brożek [et al.]. – Wrocław : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973. – 461, [2] strony, [22] karty tablic : ilustracje. – (Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w Opolu. Książki.)
    Sygn. 99215, 99214 Wypożyczalnia
  14. Malec-Masnyk, Bożena : Plebiscyt na Górnym Śląsku : (geneza i charakter) / Instytut Śląski-Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu. – Opole : Instytut Śląski, 1989 – 274, [3] strony
    Sygn. 204505 Wypożyczalnia
  15. Musioł, Józef : Ludzie tej ziemi. – [Wyd. 2 popr. i uzup.]. – Warszawa : Ministerstwo Obrony Narodowej, 1980. – 307, [4] strony, [16] kart tablic : ilustracje, portrety, errata
    Sygn. 152417 Wypożyczalnia
  16. Musioł, Józef : Sądy polowe w III powstaniu śląskim. – Katowice : „Śląsk”, 1978 – 191, [3] strony, [9] kart tablic : ilustracje, portrety, tablice
    Sygn. 140887 Wypożyczalnia
  17. Orzechowski, Marian : Wojciech Korfanty : biografia polityczna. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975 – 441, [2] strony, 5 stron tablic : portrety
    Sygn. 117453 Wypożyczalnia
  18. Pachoński, Jan : Kraków wobec powstań śląskich i plebiscytu. – Warszawa ; Kraków : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. – 197, [2] strony, [24] kart tablic : ilustracje 3 mapy, portrety
    Sygn. 158480, 158479 Wypożyczalnia
  19. Pachoński, Jan : Pomoc Krakowa dla Górnego Śląska w okresie powstań (1919-1921) / Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie. – Wrocław ; Kraków : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981 – 31 stron, 2 karty ilustracji: 2 plany
    Sygn. 158999 Wypożyczalnia
  20. Pamiętniki powstańców śląskich. T. 1 / z przedm. Wilhelma Szewczyka ; [kom. red. Tadeusz Karczewski, Franciszek Szymiczek, Romuald Pitera-Ratepi]. – Katowice : “Śląsk”, 1957. – 219, [5] stron
    Sygn. 21422 Wypożyczalnia
  21. Piegza, Marian : Życie teatralne na Górnym Śląsku w latach powstań i plebiscytu. – Opole : Instytut Śląski, 1981 – 121, [1] strona
    Sygn. 161788 Wypożyczalnia
  22. Polska w latach wojny światowej w kraju i na obczyźnie : pamiątkowy zbiór fotografii i dokumentów / zebrał i ułożył M. Wieliczko. – Warszawa : Bibljoteka Albumów i Reprodukcji, 1931. – 257, [1] strona : ilustracje Współoprawne: Polska w pierścieniu prób i ognia : rok 1918-1926 : pamiątkowy zbiór fotografii i dokumentów / zebrał i ułożył M. Wieliczko. – Warszawa : Nakł. Drukarni i Introligatornii “Twór”, 1933. – 317 stron : fotografie
    Sygn. S 113555/czyt.943.8 A Czytelnia
  23. Ponad milczeniem i walką : antologia poezji i satyry powstań śląskich / wybór i opracowanie Bolesław Lubosz ; Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Katowicach. – Katowice : “Śląsk”, 1970. – [2], 186, [2] strony, 17 kart tablic : ilustracje
    Sygn. 76113 A Wypożyczalnia
  24. Popiołek, Kazimierz : Powstania śląskie / Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie. – Kraków : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968. – 28, [1] strona –  (Nauka dla Wszystkich ; nr 66.)
    Sygn. 65659, 65658, 65657 Wypożyczalnia
  25. Popiołek, Kazimierz : Trzecie śląskie powstanie. – Katowice : Instytut Śląski, 1946. – 215 stron : ilustracje – (Pamiętnik Instytutu Śląskiego ; 2)
    Sygn. 9244, 8175 Wypożyczalnia
  26. Powstania Śląskie : 1919, 1920, 1921 / opracowanie Jeremi Gliszczyński, Wilhelm Szewczyk ; [opracowanie graficzne Jan Śliwiński]. – Warszawa : Ministerstwo Obrony Narodowej, 1971. – [182] strony : fotografie, mapy
    Sygn. 84105/czyt. 943.8
  27. Powstania śląskie i plebiscyt górnośląski w przestrzeni publicznej : kinematografia – muzyka – literatura – publicystyka / pod redakcją Macieja Fica i Mirosława Węckiego ; Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Katowicach. – Katowice ; Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, 2020. – 207 stron. – (Oddziałowy Projekt Badawczy IPN Powstania Śląskie 1919-1921)
    Sygn. 262269 Wypożyczalnia
  28. Powstania Śląskie i plebiscyt w dokumentach i pamiętnikach : wybór tekstów / oprac. Franciszek Hawranek. – Opole : Instytut Śląski, 1980. – 199 stron : tablice
    Sygn. 153375 Wypożyczalnia
  29. Przewłocki, Jan : Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku w latach 1920-1922 / Śląski Instytut Naukowy w Katowicach. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970. – 193 strony : errata
    Sygn. 76110, 76109, 76108 Wypożyczalnia
  30. Przewłocki, Jan : Wojciech Korfanty : polityka, wzloty i niepowodzenia / Polska Akademia Nauk. Oddział w Katowicach. Komisja Historyczna. – Kielce : “Szumacher” : Górnośląska Macierz Kultury, 1993 – 105 stron
    Sygn. 218689  Wypożyczalnia
  31. Romer, Eugeniusz : Atlas geograficzny i historyczny dla IV klasy gimnazjalnej. – Lwów ; Warszawa : Książnica-Atlas, cop. 1936. – 1 atlas (12 stron) : mapy kolorowe
    Sygn. S 171487/czyt.A  Czytelnia
  32. Ryżewski, Wacław : Trzecie powstanie śląskie 1921 : geneza i przebieg działań bojowych / Wojskowy Instytut Historyczny. Zakład Historii Wojskowej do 1939 r. – Warszawa : Ministerstwo Obrony Narodowej, 1977. – 467, [1] strona, [21] kart tablic : ilustracje, 8 map, portrety, 5 tablic, 1 wykres, errata
    Sygn. 136118, 136117 Wypożyczalnia
  33. Simonides, Dorota : Powstania Śląskie we współczesnych opowiadaniach ludowych. – Opole : Instytut Śląski, 1972. – 89 stron
    Sygn. 96447 Wypożyczalnia
  34. Srokowski, Stanisław : Wspomnienia z trzeciego powstania górnośląskiego 1921 r. – Poznań : Związek Obrony Kresów Zachodnich, 1926. – [4], 103 strony
    Sygn. 35844 Wypożyczalnia
  35. Szewczyk, Wilhelm : Powstańczy apel / oprac. graf. Tadeusz Grabowski. – Katowice : Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981 – [72] strony : ilustracje, portrety
    Sygn. 157364 Wypożyczalnia
  36. Szymański, Zbigniew : Niemieckie korpusy ochotnicze na Górnym Śląsku : 1918-1922. – Opole : Instytut Śląski, 1969. – 75, [1] strona : ilustracje – (Wydawnictwa Instytutu Śląskiego w Opolu. Komunikaty. Seria Monograficzna ; nr 84.)
    Sygn. 76134 Wypożyczalnia
  37. Śląsk w walce : antologia piśmiennictwa poświęconego walce ludu śląskiego w latach 1918-1945 / wybór i opracowanie Stanisław Wilczek ; przedmowa W. Szewczyk. – [Warszawa] : Ministerstwo Obrony Narodowej, 1975 – 570, [2] strony, [16] tablic : ilustracje, portrety
    Sygn. 119500, 119499 Wypożyczalnia
  38. Śpiewnik śląskich pieśni powstańczych / wybór i komentarz Piotr Świerc. – Opole : Instytut Śląski, 1980. – 155 strony : ilustracje
    Sygn. 152790 Wypożyczalnia
  39. W czterdziestą rocznicę III-go powstania śląskiego / Związek Lwowskich Kadetów Marszałka Józefa Piłsudskiego. Londyn : Związek Lwowskich Kadetów, 1961. – [44] strony : ilustracje
    Sygn. S 166822/czyt.943.8 Czytelnia
  40. Wojciech Korfanty przed Sądem Marszałkowskim : dokumenty / [opracowali] Zbigniew Landau, Bronisława Skrzeszewska ; Śląski Instytut Naukowy w Katowicach. – Katowice : “Śląsk”, 1964. – XVI, [2], 176, [4] strony
    Sygn. 35016 Wypożyczalnia
  41. Wojciecha Korfantego “Marzenia i zdarzenia” / do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Władysław Zieliński. – Katowice : Śląski Instytut Naukowy, 1984 – XXIII, [1], 182, [2] strony : faksymilia, fotografie, mapa, portrety
    Sygn. 173024, 173023 Wypożyczalnia
  42. Wolna, Henryka : Komendant “Rakoczy” / [przedm. Wacław Ryżewski]. – Warszawa : Ministerstwo Obrony Narodowej, 1985. – 170, [2] strony, [24] strony tablic : fotografie, portrety
    Sygn. 178363, 178362 Wypożyczalnia
  43. Wrzosek, Mieczysław : Powstanie śląskie 1919-1921 : zarys działań bojowych. – Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971. – 277 stron
    Sygn. 85554, 85553, 85552 Wypożyczalnia
  44. Wrzosek, Mieczysław : Powstańcze działania zbrojne w 1921 r. w opolskiej części Górnego Śląska. – Opole : Instytut Śląski, 1981. – 194, [6] stron : 1 ilustracja, mapy, tablice
    Sygn. 158840 Wypożyczalnia
  45. Wrzosek, Mieczysław : Trzecie powstanie śląskie 1921 / [rys. Mieczysław Wiśniewski]. -Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1969. – 173 strony : ilustracje. – (Bitwy, Kampanie, Dowódcy ; 10/69)
    Sygn. 73564 M, 73563 M Wypożyczalnia
  46. Zarzycka, Zyta : Polskie działania specjalne na Górnym Śląsku : 1919-1921. – Warszawa : Ministerstwo Obrony Narodowej, 1989 – 231, [1] strona, [24] strony tablic : fotografia, 1 mapa, portrety
    Sygn. 200854 Wypożyczalnia
  47. Zieliński, Władysław : Polska i niemiecka propaganda plebiscytowa na Górnym Śląsku. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972. – 255, [1] strona
    Sygn. 96040, 95385 Wypożyczalnia
  48. Zieliński, Władysław : Stosunek społeczeństwa polskiego do powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku 1919-1921. – Katowice : [s.n.], 1968. – 79, [1] strona. – (Zeszyty Naukowe / Śląski Instytut Naukowy ; nr 7.)
    Sygn. 69314 Wypożyczalnia
  49. Zieliński, Władysław : Wojciech Korfanty 1873-1939 : Polski Komisarz Plebiscytowy i Dyktator III Powstania Śląskiego. – [Wyd. 2]. – Katowice : Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1983 – 18, [2] strony : 2 faksymilia, 1 portret
    Sygn. 179544 Wypożyczalnia

Wydawnictwa ciągłe

  1. Caban, Wiesław : Kielce wobec sprawy Górnego Śląska w latach 1919-1921. W: Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego. – T. 8 (1973), s. 259-273
  2. Czubiński, Antoni : Rola Wielkopolski w rozwoju polskiego ruchu narodowowyzwoleńczego na Śląsku w latach 1918-1921. W: Przegląd Zachodni. – R. 27 (1971), z. 3
  3. [Do Śląska : wiersz]. W: Promień : miesięcznik Seminarium Nauczycielskiego w Radomiu. – 1921, nr 3, s. 12
  4. [Głos z kół powstańczych]. W: Gazeta Kielecka. – R. 52 (1921), nr 36, s. 1 ; dostęp online: http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publication/6084/edition/5956/content?ref=desc ; dostęp dnia 21.05.2021
  5. Liebrecht, Grzegorz : Działalność filantropijna biskupa kieleckiego Augustyna Łosińskiego w latach 1910-1937. W: Studia Muzealno-Historyczne. – T. 1 (2009), s. 55-76
  6. Mackiewicz, Michał : Arsenał III powstania śląskiego. W: Pamięć.pl. – 2015, nr 6, s. 57-59
  7. Markowski, Mieczysław B. : Mieszkańcy Kielc w latach walki o granice II Rzeczypospolitej (1918-1921). W: Między Wisłą a Pilicą. – T. 10 (2010), s. 159-180
  8. [Młody powstaniec z rowerem : fotografia]. W: Tygodnik Illustrowany. – 1921, nr 23, s. 364
  9. [Młodzież szkolna na dzieci powstańców]. W : Gazeta Kielecka. – R. 52 (1921), nr 37, s. 2 ; dostęp online: http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publication/6085/edition/5957/content?ref=desc ; dostęp dnia 21.05.2021
  10. [Podział Górnego Śląska : mapa]. W: Tygodnik Illustrowany. – 1921, nr 43, s. 677
  11. Powstanie górnośląskie. W: Tygodnik Illustrowany. – 1921, nr 23, s. 357
  12. Ran : Świadectwo Śląska : w 10tą rocznicę plebiscytu górnośląskiego. W: Tygodnik Illustrowany. – 1931, nr 13, s. 243
  13. [Składajcie ofiary na rzecz…]. W : Gazeta Kielecka. – R. 52 (1921), nr 31, s. 3; dostęp online: http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publication/6080/edition/5952/content?ref=desc ; dostęp dnia 21.05.2021
  14. 100 – lecie  : Powstania Śląskie 1919, 1920, 1921, 2021 [dodatek do codziennej prasy lokalnej] / Instytut Pamięci Narodowej. – 2021, 26 kwietnia
  15. [Świętokrzyskie więzienie Karne…]. W : Gazeta Kielecka. – R. 52 (1921), nr 36, s. 3; dostęp online: http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publication/6084/edition/5956/content?ref=desc ; dostęp dnia 21.05.2021
  16. Wisłocki, Seweryn Aleksander : „Wszyscy na szaniec! Wszyscy z ofiarą dla Śląska” : w 90 rocznicę plebiscytu na Górnym Śląsku i wybuchu trzeciego Powstania Śląskiego. W: Świętokrzyskie. – 2011, nr 6, s. 31-39
  17. Wolff, Anna : Społeczeństwo Wielkopolski wobec spraw Górnego Śląska w okresie międzywojennym. W: Przegląd Zachodni. – 1968, nr 2, s. 268-289
  18. [Z województwa]. W : Gazeta Kielecka. – R. 52 (1921), nr 33, s. 4; dostęp online: http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publication/6081/edition/5953/content?ref=desc ; dostęp dnia  21.05.2021
  19. Z życia naszego. W: Promień : miesięcznik Młodzieży Seminarium Nauczycielskiego w Radomiu. – 1921, nr 5-6, s. [22]
    Wyrażono negatywny stosunek do Francuzów z powodu nieprzyjaznego stanowiska posła francuskiego wobec III powstania śląskiego.