Spacer z Gustawem po Kielcach Jego młodości

Gustaw Herling-Grudziński to wybitny polski pisarz, publicysta i dziennikarz. Znany jest przede wszystkim z prozy oraz relacji z obozów koncentracyjnych.
W swojej twórczości poruszał tematykę wojny, totalitaryzmu, ludzkiej siły, cierpienia i nadziei. Szczególną uwagę zwracał na brutalność i absurd sowieckiego systemu oraz heroizm i wytrwałość ludzkiego ducha w obliczu największych tragedii.

Wirtualną prezentację wystawy opracowali:
Edyta Smolińska
Robert Kardas

Teksty do wystawy opracowali:
Małgorzata Pronobis, Jolanta Fudali,
Gracjan Bazyl, Edyta Smolińska,
Robert Kardas

Nasza wystawa ma na celu przybliżenie sylwetki tego wybitnego pisarza, jego związków z Kielcami i regionem, a także niezwykłego dorobku literackiego. Wśród prezentowanych materiałów znalazły swoje miejsce zarówno prace krytyczno-literackie, eseje dotyczące twórczości pisarza, jak i materiały biograficzne. Wiele miejsca poświęciliśmy wybitnym dziełom pisarza wśród których znalazły się takie utwory jak „Inny świat”, „Wieża” czy „Dziennik pisany nocą”. Na szczególną uwagę zasługuje wydanie krytyczne „Dzieł zebranych”. Edycja objęła całość twórczości pisarza. Oprócz znanych tekstów swoje miejsce znalazły w niej również utwory rozproszone, artykuły, wywiady, a także zdjęcia pochodzące z archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

Urodzony 19 maja 1919 roku (według samego pisarza były to Kielce, natomiast jego metryka jako miejsce urodzenia podaje wieś Skrzelczyce) w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Rodzicami pisarza byli: Józef Herling-Grudziński i Dorota z Bryczkowskich. Dzieciństwo spędził w Suchedniowie, gdzie jego ojciec był właścicielem młyna. W 1929 roku rozpoczyna naukę w Gimnazjum Męskim Mikołaja Reja w Kielcach. Był jednym z redaktorów szkolnych pism: „Kuźnia Młodych” i „Nowa Kuźnia”. Na łamach pierwszego w 1935 r. młody Gustaw debiutuje artykułem „Świętokrzyżczyzna”. W latach 1937-1939 studiuje polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po klęsce kampanii wrześniowej w grudniu 1939 roku przedostaje się na tereny okupowane przez Rosję Sowiecką. W marcu 1940 roku zostaje aresztowany pod Grodnem, podczas próby przedostania się na Zachód. Zostaje skazany na pięć lat pozbawienia wolności. Przebywa w sowieckich więzieniach oraz w obozie w Jarcewie pod Archangielskiem. Pobyt tam i przeżycia, których doznał, stały się tematem jego książki „Inny świat”. Zwolniony w 1942 roku wstępuje do Armii Polskiej, formującej się w Kazachstanie. Jako żołnierz 3 Dywizji Strzelców Karpackich bierze udział w kampanii włoskiej. Walczy pod Monte Cassino. Zostaje odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Cały czas publikuje w pismach Armii Polskiej. W 1945 r. zostaje redaktorem literackim pisma „Orzeł Biały”, gdzie debiutuje szkicami „Żywi i umarli”. W 1947 wraz z Jerzym Giedrojciem zakłada kwartalnik „Kultura”.

Gustaw Herling-Grudziński
(1919-2000)

W 1948 roku wraz z żoną Krystyną Stojanowska przenosi się do Londynu, gdzie w 1951 roku ukazuje się po angielsku „Inny świat”. W 1952 roku przenosi się do Monachium i podejmuje pracę w Radiu Wolna Europa. W tym samym roku pisarza spotyka tragedia w postaci samobójczej śmierci żony. W 1955 roku wraz z drugą żoną Marią Croce przenosi się do Neapolu, gdzie rodzą się ich dzieci: Benedetto i Marta. Rok później nawiązuje współpracę z Instytutem Literackim w Paryżu i miesięcznikiem „Kultura”, gdzie ukazują się: opowiadanie „Książę niezłomny”(1956), opowiadania „Skrzydła ołtarza”(1960) i „Drugie przyjście”(1963) oraz teksty krytyczne o literaturze rosyjskiej „Upiory rewolucji” (1969). W 1971 roku zaczyna tworzyć „Dziennik pisany nocą” kontynuowany (aż do śmierci pisarza) na łamach „Rzeczpospolitej”, wydany przez Jerzego Giedrojcia w formie książkowej w 1980 (lata 1973-1979) i w 1984 (lata 1980-1983). Od lat 80-tych publikuje dla włoskich pism „Tempo Presente” i „Corriere Della Sera”. Dopiero w 1988 roku w Polsce w oficjalnym obiegu ukazują się książki pisarza (m.in. „Inny świat”). 20 maja 1991 roku po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej odwiedza Polskę i odbiera przyznany mu doktorat honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1997 roku podczas trzeciej wizyty odbiera tytuł doktora honoris Causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz odwiedza Kielce – miasto swojej młodości. W 1998 roku pisarz w uznaniu zasług i twórczości odbiera order Orła Białego. W 2000 roku z okazji uroczystości 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego zostaje doktorem honoris causa tej historycznej uczelni. 4 lipca 2000 roku na skutek wylewu krwi do mózgu Gustaw Herling-Grudziński umiera w Neapolu. Zostaje pochowany na cmentarzu Loggio Reale w Neapolu.
W 2018 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznał Gustawa Herlinga-Grudzińskiego patronem roku 2019.

Fot. Konrad A. Cedro

Źródło:
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury : słownik biobibliograficzny. T. 3, G-J. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994
s. 238-242.
https://www.bn.org.pl/projekty/rok-gustawa-herlinga-grudzinskiego-2019/biografia-pisarza [dostęp 2024.06.04].

Rozpoczynamy spacer...

Dzieciństwo spędził w Suchedniowie, gdzie jego Ojciec był właścicielem młyna.

Młyn w Suchedniowie

Ulica Henryka Sienkiewicza 52

W tej kamienicy mieszkał młody Gustaw

Ulica Ruska

Obecnie fragment ulicy Henryka Sienkiewicza

Wjazd od Krakowskiej Rogatki

W głębi Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego w którym uczył się Gustaw

Dawne Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego

Obecnie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Kielcach
oraz Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego

Ulubione miejsce romantycznych uniesień
młodego Gustawa

Pomnik Stanisława Staszica
w Parku Miejskim

Park Miejski

Wejście od ulicy Jana Pawła II

Pomnik Stanisława Staszica w Parku Miejskim

Droga Gustawa do szkoły wiodła przez Wgórze Zamkowe

Wzgórze Zamkowe

Wzgórze Zamkowe

Widok od ulicy Stanisława Staszica

Rynek w Kielcach

Kielecki Rynek w czasach młodości Gustawa

Rynek w Kielcach

Rynki, targi, moja stara fascynacja*

* G. Herling-Grudziński, Łuk Sprawiedliwości, w: Opowiadania zebrane, t. 2, Warszawa 1999, s. 63

Kielecki Rynek - współcześnie

Ulica Duża

Róg ulic Dużej i Henryka Sienkiewicza - tą drogą Gustaw chodził do szkoły

Ulica Henryka Sienkiwicza

Widok od ulicy Dużej - codzienna droga do szkoły

Ulica Henryka Sienkiewicza

Widok ulicy Henryka Sienkiewicza od ulicy Dużej - obecnie

Cerkiew Wniebowstąpienia

Cerkiew którą mijał codziennie Gustaw spiesząc
na lekcje do szkoły

Skwer im. Stefana Żeromskiego

W tym miejscu znajdowała się Cerkiew Wniebowstąpienia zburzona w 1933 roku

Plac bazarowy

Przy placu bazarowym, w kamienicy na rogu
ul. Adama Mickiewicza, Gustaw mieszkał krótko na stancji

Plac Wolności

Dawny plac bazarowy - obecnie Plac Wolności
z widokiem na ul. Adama Mickiewicza

Afisz filmowy kina Czwartak

Wspomnienia Herlinga-Grudzińskiego związane są również z Matką i jej miłością do kina

Dom Towarowy Puchatek

W tym miejscu znajdowało się kino Czwartak

Kino Moskwa

W latach młodości Gustawa, w tym miejscu znajdowało się kino "Palace"

Ulica Henryka Sienkiewicza

Widok na "Teatr Ludwika"

Ulica Henryka Sienkiewicza

Widoczny w głębi Teatr im. Stefana Żeromskiego
nazywany przez kielczan "Teatrem Ludwika"

Ulica Henryka Sienkiewicza

W głębi widoczny Teatr im. Stefana Żeromskiego

Góry Świętokrzyskie

Miejsce częstych wędrówek pieszych Gustawa. Widok na Radostową

Góry Świętokrzyskie

Widok z Klonówki

Góry Świętokrzyskie

Szlak turystyczny

Kielce - wzgórze zamkowe

Widoczna w oddali Karczówka

Panorama Kielc

Widok na Pałac Biskupów Krakowskich, Katedrę i Cerkiew Winiebowstąpienia

Korespondencja Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
z ówczesną Dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach
Panią Marią Furtak

20 maja 2024 roku odbyły się uroczystości nadania imienia Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Kielcach im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Kielcach.

Na budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, która od tego dnia przypomina przechodniom jego zasługi oraz informuje, że pisarz jest patronem biblioteki.

105. rocznica urodzin Gustawa Herlinga-Grudzińskiego była niezwykła

Gościem honorowym była córka pisarza – Marta Herling.

Nauczyciele bibliotekarze przygotowali na tę okazję wspaniałe wystawy ukazujące bogaty dorobek literacki pisarza [...]

[...] oraz wystawę przedstawiającą historię Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach - miejsca, w którym uczył się młody Gustaw.

Kiedy liczni goście obejrzeli prezentowane zbiory [...]

[...] przy gablotach zatrzymała się córka pisarza i [...]

[...] fotografowała na pamiątkę dzieła Ojca.

Kolejna część uroczystości odbyła się w auli Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach.

Zaproszonych Gości powitał Sylwester Kasprzyk - Dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Kielcach

Wzruszona Marta Herling wspominała Ojca. Przedstawiła również wydaną przez Wydawnictwo Literackie 15-tomową edycję dzieł zebranych Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, którą można wypożyczyć w naszej Bibliotece.

Wystąpili również dr Irena Furnal, która nakreśliła związki pisarza z ziemią świętokrzyską [...]

[...] a profesor Adam Massalski opowiadał o swoich spotkaniach z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim.

Zakończenie obchodów nadania imienia naszej bibliotece miało miejsce w hotelu Stary Młyn w Suchedniowie, gdzie w młodości mieszkał Gustaw wraz ze swoim tatą.

Wyjątkowe miejsce na mapie Kielc - to właśnie tutaj nastoletni Gustaw pokochał literaturę czytając książki znajdujące się teraz w naszym księgozbiorze. Jako patron Pedagogicznej Biblioteki będzie inspiracją, wzorem i duchowym przewodnikiem dla naszych Czytelników, których zapraszamy do odkrywania tajników wiedzy zamkniętej w książkach.

previous arrow
next arrow
PlayPause
Slider

Spacer z Gustawem po Kielcach Jego młodości* to wirtualna podróż po starych i współczesnych Kielcach. Odwiedzamy miejsca znaczące dla Gustawa Herlinga-Grudzińskiego z okresu Jego nauki szkolnej – ulicę Henryka Sienkiewicza, Dużą, Adama Mickiewicza. Zatrzymujemy się na chwilę przed Teatrem im. Stefana Żeromskiego zwanym również Teatrem Ludwika, przy pomniku Stanisława Staszica w Parku Miejskim, a wracając pamięcią do lat młodości i wspomnień o Matce musimy zaznaczyć na mapie naszego spaceru kina dawnych Kielc – Czwartak, Palace.
Na koniec kilka zdjęć i relacja z bardzo ważnej dla Biblioteki uroczystości – nadania naszej książnicy imienia Gustawa Herlinga-Grudzinskiego.
Mamy nadzieję, że ta sentymentalna podróż zachęci Państwa do […] zapoznania się z bogatym dorobkiem literackim Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz do refleksji nad znaczeniem niezwykłej twórczości pisarza dla polskiej literatury i historii. Słowa pisarza pozostawione w literackiej spuściźnie stale przypominają nam o sile ludzkiego ducha w obliczu największych trudności i przeciwności losu.

*Wszystkie zdjęcia archiwalne pochodzą ze zbiorów Polona (domena publiczna)
https://polona.pl/sets?searchCategory=objectSets&page=0&size=96&sort=RELEVANCE&searchLike=Kielce&copyright=false
Zdjęcia współczesne są autorstwa Edyty Smolińskiej i Roberta Kardasa.

Edyta Smolińska, Robert Kardas