27 grudnia 2021 r. po raz pierwszy obchodziliśmy, ustanowiony przez Sejm RP „w hołdzie bohaterom – uczestnikom narodowego zrywu z lat 1918- 1919, którzy wyzwolili Wielkopolskę spod panowania niemieckiego i przyłączyli ją do odrodzonej Rzeczypospolitej”, Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał w dniu 23 listopada br., przyjętą jednomyślnie przez Sejm i Senat, ustawę o ustanowieniu 27 grudnia Narodowym Dniem Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Dodanie w nazwie święta państwowego wyrażenia „zwycięskie” miało na celu podkreślenie, że powstanie wielkopolskie było obok III powstania śląskiego jednym z dwóch zrywów narodowościowych Polaków zakończonych sukcesem.
Preludium do rozpoczęcia walk były narodowowyzwoleńcze nastroje ludności polskiej Poznańskiego. Wyraz temu dała rezolucja Sejmu Wielkopolski (3-5.12.1918 r.):
„…wnosimy, żeby naprawiona została wiekowa krzywda rozbiorów Polski przez zwrócenie Państwu Polskiemu tych ziem, które do niego należały przed rozbiorami, dokonanymi gwałtem zaborczych autokratów ościennych…”.
Wybrana podczas obrad, Naczelna Rada Ludowa z jednej strony próbowała przygotować Polaków do nieuchronnej konfrontacji zbrojnej, a z drugiej zapewniała Niemców o woli wstrzymywania się od walki i czekania na rozstrzygnięcia konferencji pokojowej. Iskrą do wybuchu powstania było spotkanie w centrum Poznania manifestacji patriotycznych: ludności polskiej z okazji przyjazdu 27 grudnia do miasta Ignacego Paderewskiego i kontrmanifestacji żywiołu niemieckiego. Wywiązała się strzelanina, która dała początek walkom powstańczym. Komitet Naczelnej Rady Ludowej powierzył dowództwo wojskowe nad powstaniem mjr. Stanisławowi Taczakowi. Do końca 1918 r. opanowany został przez polskie formacje zbrojne cały Poznań, a w pierwszych dniach 1919 r. większość Wielkopolski. W styczniu i lutym 1919 r., kolejny dowódca powstania, gen. Józef Dowbór–Muśnicki, przeciwstawiał się skutecznie kontrofensywie niemieckiej, tocząc ciężkie boje pod Rawiczem, Kępnem, Kargową, Babimostem. Umożliwiał mu to m.in. szybki wzrost liczebności powstańców z 9 tyś. żołnierzy na początku stycznia 1919 r. do 28 tys. już pod koniec tego miesiąca. Do 16 lutego 1919 r., tj. do podpisania rozejmu w Trewirze (wymuszonego na Niemcach przez Francję), kończącego działania zbrojne, zginęło około 2 tys. powstańców. 28 kwietnia 1919 r. decyzją konferencji pokojowej Polacy zatrzymali zajęte tereny. Włączenie Wielkopolski w granice odrodzonej Rzeczypospolitej potwierdził w konsekwencji 28 czerwca 1919 r. Traktat wersalski.
Informację opracowali Nauczyciele-bibliotekarze Marta Boszczyk, Jolanta Fudali, Łukasz Kwiecień.
Czytelnikom zainteresowanym walką o włączenie Wielkopolski w granice odrodzonej Rzeczypospolitej polecamy publikacje ze zbiorów Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach:
Sylwester Kasprzyk
Dyrektor PBW w Kielcach