Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach w swoich zbiorach posiada wiele publikacji dotyczących zarówno warszawskiego getta jak i wybuchu samego powstania. Dysponujemy zarówno publikacjami zawierającymi dokumenty historyczne jak i wspomnieniami oraz pamiętnikami ocalałych. W naszych zbiorach znajdziecie również Państwo filmy – fabularne oraz fabularyzowane dokumenty przybliżające dramatyczne realia życia w getcie oraz tragiczne wydarzenia związane z Powstaniem.
Zapraszamy wszystkich zainteresowanych historią, młodzież i nauczycieli. Zgromadzone materiały niewątpliwie wzbogacą i uatrakcyjnią lekcje historii.
Serdecznie zapraszamy do korzystania z naszych zbiorów.
Kolekcja publikacji w zbiorach biblioteki
– Zamów i wypożycz!!!
*Wiosną 1943 roku, władze niemieckie przystąpiły do całkowitej likwidacji getta w Warszawie. Na taką sytuację były przygotowane liczące ponad 500 osób oddziały Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego. Siły te dowodzone przez Mordechaja Anielewicza oraz Pawła (Aszera) Frenkla, były nierównomiernie wyszkolone i uzbrojone, a ich działania miały się opierać o sieć kryjówek i prowizorycznych schronów zbudowanych na terenie getta. Oddziały niemieckie, dowodzone przez dowódcę policji i SS w dystrykcie warszawskim płk. Ferdinanda von Sammern-Frankenegga, które wzięły udział w walkach w getcie składały się z żołnierzy SS, Wehrmachtu, funkcjonariuszy policji oraz członków formacji pomocniczych. W godzinach porannych 19 kwietnia 1943 roku, getto warszawskie zostało otoczone, a na jego obszar wkroczyły oddziały niemieckie. Siły te natrafiły na opór powstańców żydowskich i zostały zmuszone do wycofania się. W związku z brakiem oczekiwanego powodzenia, dowództwo nad oddziałami niemieckimi przejął gen. SS i policji Jurgen Stroop. Tego samego dnia próbę wsparcia powstańców podjęły warszawskie struktury Armii Krajowej. Oddział pod dowództwem kpt. Józefa Pszennego ps. Chwacki przeprowadził nieudaną próbę wysadzenia fragmentu muru getta przy ul. Bonifraterskiej. W kolejnych dniach AK oraz inne organizacje przeprowadziły kilka innych różnego typu akcji skierowanych przeciwko siłom niemieckim zgromadzonym wokół getta. W kolejnych dniach kwietnia, walki mające miejsce w getcie składały się z szeregu starć prowadzonych pomiędzy powstańcami broniącymi się w wybranych punktach getta lub przemieszczającymi się między schronami i kryjówkami, a niemieckimi grupami szturmowymi. Oddziały niemieckie dodatkowo codzienne przeczesywały teren getta poszukując kryjówek, w których ukryci byli Żydzi. Odnalezione osoby rozstrzeliwano lub transportowane do obozów. Cześć powstańców, taka jak grupa członków ŻOB otoczona w schronie na ul. Miłej 18, popełniła samobójstwo, nie chcąc poddać się Niemcom. Walki w getcie zostały oficjalnie zakończone 16 maja 1943 roku, kiedy to Niemcy wysadzili budynek synagogi na ul. Tłomackie. W rzeczywistości poszukiwanie Żydów ukrywających się w ruinach getta trwało jeszcze kilka miesięcy. W wyniku powstania w getcie zginęło i zostało zamordowanych 12 000 Żydów, a większość z 60 000 osób znajdujących się w tym czasie w getcie została wywieziona do obozu koncentracyjnego na Majdanku lub obozów pracy w Poniatowej, Trawnikach i Budzyniu. Trudna do oszacowania grupa Żydów wydostała się z getta w czasie trwania walk i szukała schronienia na aryjskiej stronie.
Powstanie w getcie było jednym z pierwszych po zakończeniu Kampanii Polskiej w 1939 roku, masowych wystąpieniem przeciwko okupacji niemieckiej. Powstańcy biorący udział w walkach w getcie, mimo, że nie mieli realnej możliwości odniesienia sukcesu w tej walce, stali się symbolem oporu ludności żydowskiej wobec działań władz niemieckich. Większość z nich zginęła, jedynie kilku grupom udało się uciec z getta i znaleźć schronienie na aryjskiej stronie. Cześć z nich wzięła później udział w powstaniu warszawskim.
*Źródło
https://muzeum1939.pl/powstanie-w-getcie-warszawskim-19-kwietnia-16-maja-1943-r/timeline/1254.html [Dostęp 17.04.2023 r.]
Sylwester Kasprzyk Dyrektor PBW
Małgorzata Pronobis
Robert Kardas
Cudak – Roman Cudakowski, dla przyjaciół Cudak, gra w kapeli na weselach i miejskich imprezach. W czasie okupacji szansą na zarobek stają się występy w lokalu dla Niemców. Bywalcy tego miejsca nie wyobrażają sobie jednak orkiestry bez skrzypka. Wówczas Cudak postanawia włączyć do zespołu przebywającego w getcie, uzdolnionego Szymona Akermana, z którym przed wojną nie żył w zgodzie. W nowej rzeczywistości obydwaj siebie potrzebują: Cudak może zarabiać, grając z Akermanem, ten natomiast zyskuje szansę na przeżycie. Pewnego dnia Roman decyduje się na stałe wyprowadzić z getta skrzypka i jego rodzinę, by ukrywać ich, z narażeniem życia, w swoim domu.
Dzieci Ireny Sendlerowej – Film oparty na książce Anny Mieszkowskiej „Matka dzieci Holocaustu” opowiada o działalności bohaterskiej Polki, Ireny Sendlerowej, która podczas II wojny światowej, wraz z grupą współpracowników zainicjowała szeroko zakrojoną akcję ratowania dzieci z warszawskiego getta. Film koncentruje się przede wszystkim na ukazaniu wkładu narodu polskiego w ratowanie Żydów. Pokazane są tam zarówno wątki współpracy Ireny Terto BrandãoIrenyIreny Terto Brandão z Radą Pomocy Żydom – Żegotą, jak i jej bliska relacja z Kościołem. Dzięki szeroko zakrojonym działaniom Sendlerowej możliwe stało się bezpieczne wyprowadzenie z getta około 2500 dzieci, które umieszczone zostały w polskich rodzinach, sierocińcach i klasztorach. Prawdziwa tożsamość uratowanych była przez Irenę systematycznie odnotowywana na maleńkich kartkach ukrytych w słoiku zakopywanym w ogrodzie. W 1943 r. bohaterka została aresztowana przez gestapo i skazana na śmierć, ale dzięki wysokiemu okupowi zapłaconemu przez Żegotę wyrok wykonano tylko na „papierze”. Film kończy się wyjazdemIreny Terto BrandãoIreny do gospodarstwa rolnego w górach, gdzie pod fałszywym nazwiskiem ukrywać się będzie wraz ze swoim narzeczonym Stefanem aż do wybuchu powstania warszawskiego.
Biegnij chłopcze biegnij – Poruszające losy ośmioletniego uciekiniera z warszawskiego getta, który stracił całą rodzinę i zdany jest na pomoc ze strony obcych. Trafia do domu życzliwej Polki (Elisabeth Duda). Kobieta decyduje się go przygarnąć i namawia, by dla bezpieczeństwa przyjął nową tożsamość – osieroconego Polaka wyznania rzymskokatolickiego. Wskutek dramatycznego splotu wydarzeń, chłopiec musi opuścić gościnny dom i rusza w pełną przygód i niebezpieczeństw wędrówkę przez ogarnięty wojną kraj. Korzystając z pomocy polskich rodzin i przybranej tożsamości, próbuje przetrwać koszmar okupacji.
Korczak – Dr Janusz Korczak (Wojciech Pszoniak), polski lekarz żydowskiego pochodzenia, znany jest ze swojej działalności dobroczynnej, głównie na rzecz dzieci. Gdy wybucha II wojna światowa, pełni służbę wojskową na ulicach stolicy. Po jakimś czasie okupanci tworzą getto dla mieszkańców narodowości żydowskiej, do którego zostaje również przeniesiony sierociniec. Doktor Korczak pomaga swoim podopiecznym przetrwać wojenną zawieruchę.
Pianista – Ekranizacja wspomnień Władysława Szpilmana. W roli głównej Adrien Brody (“Cienka czerwona linia”, “Mordercze lato”). Władysław Szpilman, wybitny polski pianista żydowskiego pochodzenia żyje w warszawskim getcie. Dzieli tam okrutny los i upokorzenie swojego narodu. Przed ostateczną “wywózką” mieszkańców getta do obozów zagłady udaje mu się stamtąd uciec. Ukrywa się samotnie w ruinach Warszawy. Niespodziewanie to przyjaźń z niemieckim oficerem pozwoli mu przetrwać najcięższy okres…
W ciemności – Leopolda Socha, Polak ze Lwowa przez ponad rok pomagał i dawał schronienie ukrywającej się w kanałach grupie uciekinierów z getta. Za pieniądze. Jednak to, co wydawało się okazją do zarobku, doprowadziło do powstania głębokiej więzi emocjonalnej pomiędzy Sochą a uciekinierami, ewoluując w heroiczną walkę o ludzkie życie.
Sendlerowa w ukryciu – to biografia, która odkrywa prawdę historyczną i wyłaniającą się z tej historii kobietę, będącą ucieleśnieniem wiary w człowieczeństwo i prawość. Irena Sendlerowa, bo to o niej mowa, podczas II Wojny Światowej stała się inicjatorką tworzenia sieci, m. in. na terenie getta, która pomogła uratować około 2 500 żydowskich dzieci przed nieuchronną śmiercią. Zresztą nie tylko ona, bo współpracowało z nią wiele kobiet, które postanowiły zaryzykować swoje życie, widząc cierpienie najmłodszych i w dodatku niewinnych skazańców. Misja nie była prosta, bowiem wymagała sporej ilości gotówki i doskonale działającego planu, w którym jeden błąd mógł kosztować życie wielu. Anna Bikont stawia Irenie Sendlerowej ogromny pomnik i hołduje jej uczynkom, jednocześnie opisując ile jej tajemne działania musiały ją kosztować i jaką cenę zapłaciła. Ucierpiało na tym jej życie rodzinne i prywatne. Dzięki amerykańskim uczennicom stała się bohaterką na skalę międzynarodową, ale jest też niestety druga strona medalu w tej historii. Autorka wspomina także tych, którzy niszczyli to dzieło poświęcenia i sprzedawali ratujących gestapowcom w zamian za pieniądze. Ze strachu, ale też nierzadko z powodu nienawiści. Cała procedura pomocy jednemu dziecku była zawikłana niczym szpiegowski plan, który dzielił się na kilka szczebli. Ostatnim etapem była nauka zapominania o tym, kim się jest, skąd się pochodzi, wymazania przeszłości z pamięci. Takich maluchów było wiele, nieważne czy były z bogatych, czy biednych rodzin, wszystkie były skazane na ten sam los, choć zawiniły jedynie tym, że urodziły się w narodzie żydowskim. Anna Krystyna Bikont jest polską dziennikarką, reporterką i pisarką. W jej dorobku literackim można znaleźć wiele książek, ale i także zbiorów reportaży. Zasłynęła publikacją “My z Jedwabnego”, która została nagrodzona Europejską Nagrodą Książkową i sprawiła, że Bikont stała się finalistką Nagrody Literackiej Nike w 2005 roku. Pisarka jest także posiadaczką, takich odznaczeń, jak: “Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski 2014” oraz “Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 2011”.
Kto napisze naszą historię – Fabularyzowany dokument Roberty Grossman opisuje historię powstania archiwum Oneg Szabat – bezprecedensowej kolekcji zapisków z życia Żydów w getcie warszawskim. Łączący sekwencje aktorskie z materiałami archiwalnymi i wypowiedziami ekspertów film jest świadectwem niezwykłej odwagi i oddania swojej kulturze. Reżyserka skupia się przede wszystkim na dwojgu bohaterów: pomysłodawcy archiwum doktorze Emanuelu Ringelblumie oraz Racheli Auerbach, historyczce i autorce, która przyczyniła się do wykorzystania archiwum Oneg Szabat w procesie Adolfa Eichmanna. Kto napisze naszą historię pokazuje też koszmar codzienności Żydów podczas okupacji. Jest przy tym bardzo wyraźnym aktem oskarżenia wobec zbrodniarzy wojennych, którymi nie zawsze byli wyłącznie żołnierze III Rzeszy.
Niedokończony Film – W maju 1942 roku do warszawskiego getta przybyła ekipa filmowa Urzędu Propagandy III Rzeszy. Operatorzy pracowali przez miesiąc, rejestrując sceny z życia ulicy, pokazując skrajną nędzę i świat dobrze odżywionych, wchodząc do zabiedzonych podwórek i wykwintnych restauracji, kreując świat kontrastów i pracując nad “uchwyceniem żydowskiego charakteru”. Zapis odnaleziono zaraz po wojnie, w archiwach filmowych nazistów. Przez lata uważano go za prawdziwy portret życia w warszawskim getcie. Reżyserka Yael Hersonski postanowiła zbadać okoliczności powstania filmu. 50-minutowy zapis przestudiowała ujęcie po ujęciu, przejrzała archiwa, prywatne zapiski na temat obecności ekipy w getcie, dotarła do materiałów z przesłuchań niemieckiego operatora filmowego, Willy’ego Wista. Mozolna analiza pokazuje, że dokument to jeszcze jedna mistyfikacja propagandy nazistów, a “normalne” życie od początku do końca zaaranżowano, pod bacznym okiem pilnujących porządku esesmanów. Na film składają się wspomnienia i komentarze ocalonych, fragmenty niesławnego filmu, sylwetki uchwyconych w kadrze niemieckich operatorów i przerażone spojrzenia filmowanych mieszkańców getta. Wychwycone przez reżyserkę niuanse przenoszą film na poziom uniwersalny, każą zastanowić się nad naturą i uwarunkowaniami każdego zapisu archiwalnego. Bohaterami filmu są nie tylko widoczni na ekranie mieszkańcy, ale także kilku ocalonych z Zagłady. Reżyserka konfrontuje ich z niemieckim filmem, wsłuchując się w ich komentarze. “Przechodziłam obok trupów, ale ich nie zauważałam. Nie byłam w stanie niczego poczuć. Jestem szczęśliwa, że dziś mogę płakać, że dziś jestem człowiekiem.” mówi jedna z rozmówczyń.
Źródło: Filmweb; Omówienia okładkowe.