Pod koniec XVIII wieku Polska utraciła niepodległość. Stało się to w wyniku trzech rozbiorów ziem polskich dokonanych przez trzy państwa sąsiadujące: Rosję, Prusy i Austrię – w latach 1772, 1793 i 1795. Okres niewoli trwał ponad sto dwadzieścia lat. Przez cały ten okres Polacy podejmowali wiele prób odzyskania niepodległości. Doprowadzili do wybuchu kilku powstań narodowych. Pierwszym z nich było powstanie kościuszkowskie (w 1794 r.), drugim – powstanie listopadowe (w latach 1830-1831 r.), zaś trzecim – powstanie styczniowe (w latach 1863-1864). Wszystkie te zrywy niepodległościowe kończyły się jednak klęską. Szansa na odzyskanie niepodległości pojawiła się dopiero w 1914 roku. Wówczas to bowiem doszło do wybuchu wojny pomiędzy zaborcami, z jednej strony – Austrią i Niemcami, z drugiej zaś – Rosją (wspomaganą przez Anglię i Francję). Była to tzw. I wojna światowa. Polscy politycy starali się wykorzystać ten konflikt do odbudowy niepodległości Polski. Część działaczy, na czele z Romanem Dmowskim, opowiedziała się po stronie Rosji i jej sojuszników. Byli bowiem przekonani, że po wygranej wojnie car rosyjski, w zamian za pomoc, wyrazi zgodę na utworzenie niepodległego państwa polskiego. Natomiast Józef Piłsudski sądził, że należy poprzeć Austrię i Niemcy aby pokonać Rosję i w przyszłości przy pomocy Austrii odbudować Polskę. Jeszcze w 1910 roku utworzył on w Galicji (w zaborze austriackim) oddziały zwane Związkiem Strzeleckim. W sierpniu 1914 roku, kilka dni po wybuchu wojny, I Kompania Kadrowa Strzelców wyruszyła z Krakowa, wkroczyła na terytorium zaboru rosyjskiego, a następnie do Kielc. Piłsudski liczył, że doprowadzi to do wybuchu powstania ludności Kielc przeciw Rosjanom. Mieszkańcy miasta nie podjęli jednak walki, dlatego dowództwo austriackie uznało całą akcję za nieudaną i rozwiązały Związek Strzelecki. Józefowi Piłsudskiemu udało się jednak wkrótce uzyskać od władz austriackich zgodę na utworzenie nowych jednostek wojskowych – tzw. Legionów Polskich. Miały one walczyć u boku armii austriackiej przeciw Rosji. W latach 1914-1917 I i II Brygada Legionów toczyły krwawe boje m.in. w Kieleckiem nad Nidą, pod Limanową, Łowczówkiem, Rokitną, Kostiuchnówką, Tarnowem, Nadwórną, Konarami i Tarłowem. Z czasem Rosja przestała zagrażać planom odbudowy państwa polskiego. W 1917 roku wybuchły tam bowiem dwie rewolucje, które doprowadziły do obalenia cara i wycofania Rosji z wojny. Józef Piłsudski postanowił wówczas wystąpić przeciwko dwóm pozostałym zaborcom – Austrii i Niemcom. W tym celu on i jego żołnierze odmówili złożenia przysięgi na wierność władcom obu wspomnianych państw. Spowodowało to rozwiązanie Legionów oraz aresztowanie należących do nich żołnierzy. Samego Józefa Piłsudskiego osadzono w więzieniu w Magdeburgu w Niemczech. W 1915 roku do wojny po stronie Anglii i Francji przystąpiły Włochy, a w 1917 roku także USA (Stany Zjednoczone). To przesądziło o wyniku walk. 11 listopada 1918 roku wojna została zakończona. Jej zwycięzcami zostały: Anglia, Francja, USA i Włochy. Niemcy i Austria zostały pokonane. W dniu zakończenia wojny uwolniony z niemieckiego więzienia Józef Piłsudski przejął władzę nad powstającym wojskiem polskim. Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) – utworzonej przez Piłsudskiego jeszcze w 1914 roku, przystąpili do rozbrajania żołnierzy niemieckich stacjonujących na ziemiach polskich. Był to rzeczywisty kres niewoli i początek niepodległości. Kilka dni później utworzono pierwszy rząd w niepodległej Polsce. Jego premierem został Jędrzej Moraczewski. Zwycięzcy I wojny światowej uznali prawo Polski do niepodległości. Stało się tak w dużej mierze dzięki poparciu ze strony USA i ich prezydenta Woodrowa Wilsona. Do takiego stanowiska amerykańskiego prezydenta przyczynił się w niemałym stopniu polski polityk i pianista, Ignacy Paderewski, który w okresie wojny działał aktywnie na rzecz sprawy niepodległości Polski w stolicy USA, Waszyngtonie. Po odzyskaniu niepodległości Polacy zmuszeni byli nadal toczyć walki z sąsiadami – o kształt przyszłych granic. Na ziemiach zachodnich doprowadzili do wybuchu czterech powstań przeciw Niemcom – jednego w Wielkopolsce i trzech na Górnym Śląsku. Toczyli także walki z Ukrainą o Lwów i Galicję Wschodnią, z Litwą – o Wileńszczyznę oraz z Czechosłowacją – o Śląsk Cieszyński. W bojach tych – zwłaszcza w konflikcie z Ukraińcami – dużą rolę odegrała Armia Polska dowodzona przez generała Józefa Hallera, utworzona w latach 1917-1918 we Francji. Do najbardziej krwawej wojny doszło z Rosją Radziecką – w latach 1919-1920. Została ona rozstrzygnięta w bitwie pod Warszawą w sierpniu 1920 roku. Wojska polskie, dowodzone przez Józefa Piłsudskiego, pokonały w niej przeważające siły rosyjskie. Dzięki temu Polska obroniła odzyskaną dwa lata wcześniej niepodległość. Granice państwa polskiego ukształtowały się ostatecznie w 1922 roku. Pod koniec XVIII wieku Polska utraciła niepodległość. Stało się to w wyniku trzech rozbiorów ziem polskich dokonanych przez trzy państwa sąsiadujące: Rosję, Prusy i Austrię – w latach 1772, 1793 i 1795. Okres niewoli trwał ponad sto dwadzieścia lat. Przez cały ten okres Polacy podejmowali wiele prób odzyskania niepodległości. Doprowadzili do wybuchu kilku powstań narodowych. Pierwszym z nich było powstanie kościuszkowskie (w 1794 r.), drugim – powstanie listopadowe (w latach 1830-1831 r.), zaś trzecim – powstanie styczniowe (w latach 1863-1864). Wszystkie te zrywy niepodległościowe kończyły się jednak klęską. Szansa na odzyskanie niepodległości pojawiła się dopiero w 1914 roku. Wówczas to bowiem doszło do wybuchu wojny pomiędzy zaborcami, z jednej strony – Austrią i Niemcami, z drugiej zaś – Rosją (wspomaganą przez Anglię i Francję). Była to tzw. I wojna światowa. Polscy politycy starali się wykorzystać ten konflikt do odbudowy niepodległości Polski. Część działaczy, na czele z Romanem Dmowskim, opowiedziała się po stronie Rosji i jej sojuszników. Byli bowiem przekonani, że po wygranej wojnie car rosyjski, w zamian za pomoc, wyrazi zgodę na utworzenie niepodległego państwa polskiego. Natomiast Józef Piłsudski sądził, że należy poprzeć Austrię i Niemcy aby pokonać Rosję i w przyszłości przy pomocy Austrii odbudować Polskę. Jeszcze w 1910 roku utworzył on w Galicji (w zaborze austriackim) oddziały zwane Związkiem Strzeleckim. W sierpniu 1914 roku, kilka dni po wybuchu wojny, I Kompania Kadrowa Strzelców wyruszyła z Krakowa, wkroczyła na terytorium zaboru rosyjskiego, a następnie do Kielc. Piłsudski liczył, że doprowadzi to do wybuchu powstania ludności Kielc przeciw Rosjanom. Mieszkańcy miasta nie podjęli jednak walki, dlatego dowództwo austriackie uznało całą akcję za nieudaną i rozwiązały Związek Strzelecki. Józefowi Piłsudskiemu udało się jednak wkrótce uzyskać od władz austriackich zgodę na utworzenie nowych jednostek wojskowych – tzw. Legionów Polskich. Miały one walczyć u boku armii austriackiej przeciw Rosji. W latach 1914-1917 I i II Brygada Legionów toczyły krwawe boje m.in. w Kieleckiem nad Nidą, pod Limanową, Łowczówkiem, Rokitną, Kostiuchnówką, Tarnowem, Nadwórną, Konarami i Tarłowem. Z czasem Rosja przestała zagrażać planom odbudowy państwa polskiego. W 1917 roku wybuchły tam bowiem dwie rewolucje, które doprowadziły do obalenia cara i wycofania Rosji z wojny. Józef Piłsudski postanowił wówczas wystąpić przeciwko dwóm pozostałym zaborcom – Austrii i Niemcom. W tym celu on i jego żołnierze odmówili złożenia przysięgi na wierność władcom obu wspomnianych państw. Spowodowało to rozwiązanie Legionów oraz aresztowanie należących do nich żołnierzy. Samego Józefa Piłsudskiego osadzono w więzieniu w Magdeburgu w Niemczech. W 1915 roku do wojny po stronie Anglii i Francji przystąpiły Włochy, a w 1917 roku także USA (Stany Zjednoczone). To przesądziło o wyniku walk. 11 listopada 1918 roku wojna została zakończona. Jej zwycięzcami zostały: Anglia, Francja, USA i Włochy. Niemcy i Austria zostały pokonane. W dniu zakończenia wojny uwolniony z niemieckiego więzienia Józef Piłsudski przejął władzę nad powstającym wojskiem polskim. Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) – utworzonej przez Piłsudskiego jeszcze w 1914 roku, przystąpili do rozbrajania żołnierzy niemieckich stacjonujących na ziemiach polskich. Był to rzeczywisty kres niewoli i początek niepodległości. Kilka dni później utworzono pierwszy rząd w niepodległej Polsce. Jego premierem został Jędrzej Moraczewski. Zwycięzcy I wojny światowej uznali prawo Polski do niepodległości. Stało się tak w dużej mierze dzięki poparciu ze strony USA i ich prezydenta Woodrowa Wilsona. Do takiego stanowiska amerykańskiego prezydenta przyczynił się w niemałym stopniu polski polityk i pianista, Ignacy Paderewski, który w okresie wojny działał aktywnie na rzecz sprawy niepodległości Polski w stolicy USA, Waszyngtonie. Po odzyskaniu niepodległości Polacy zmuszeni byli nadal toczyć walki z sąsiadami – o kształt przyszłych granic. Na ziemiach zachodnich doprowadzili do wybuchu czterech powstań przeciw Niemcom – jednego w Wielkopolsce i trzech na Górnym Śląsku. Toczyli także walki z Ukrainą o Lwów i Galicję Wschodnią, z Litwą – o Wileńszczyznę oraz z Czechosłowacją – o Śląsk Cieszyński. W bojach tych – zwłaszcza w konflikcie z Ukraińcami – dużą rolę odegrała Armia Polska dowodzona przez generała Józefa Hallera, utworzona w latach 1917-1918 we Francji. Do najbardziej krwawej wojny doszło z Rosją Radziecką – w latach 1919-1920. Została ona rozstrzygnięta w bitwie pod Warszawą w sierpniu 1920 roku. Wojska polskie, dowodzone przez Józefa Piłsudskiego, pokonały w niej przeważające siły rosyjskie. Dzięki temu Polska obroniła odzyskaną dwa lata wcześniej niepodległość. Granice państwa polskiego ukształtowały się ostatecznie w 1922 roku. Pedagogicznej Biblioteka Wojewódzka w Kielcach posiada w zbiorach wiele interesujących i bogato ilustrowanych publikacji dotyczących przestawionych wyżej wydarzeń, w tym pozycje wydane w okresie II Rzeczypospolitej. Zachęcamy do zapoznania się z nimi i odwiedzenia naszej Biblioteki. Przygotował Marcin Salamon, PBW Kielce filia w Pińczowie.
Z wyrazami szacunku Dyrektor PBW w Kielcach
Narodowy Dzień Niepodległości…