Kolejnym bohaterem naszego cyklu Mistrzowie kina jest Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser, scenarzysta, producent, powszechnie uznawany za czołowego intelektualistę i moralistę polskiego filmu. Zanussi urodził się 17 czerwca 1939 roku w Warszawie. Jego rodzicami byli Wanda z domu Niewiadomska i inżynier budowlany Jerzy Zanussi, z pochodzenia Włoch. W 1955 roku Zanussi zdał egzamin maturalny i w wieku szesnastu lat został studentem fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1959 roku przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński by studiować filozofię. Rok później rozpoczął naukę reżyserii w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi, którą ukończył w 1966 roku. W młodości aktywnie działał w amatorskim ruchu filmowym, m.in. realizował amatorskie filmy, za które otrzymywał liczne nagrody. Po skończeniu szkoły filmowej tworzył dla telewizji. Przełomem w karierze Zanussiego był pełnometrażowy debiut fabularny, film Struktura kryształu (1969). Kolejny ważny obraz powstał rok później. Było to Życie rodzinne, z brawurową rolą Mai Komorowskiej (w kolejnych latach Komorowska stała się główną „twarzą” filmów Zanussiego, tworząc szereg fascynujących, kobiecych portretów: Za ścianą, Bilans kwartalny, Stan posiadania, Cwał). Za najgłośniejszy film Zanussiego z tamtego okresu (epoka Kina Młodej Kultury) uchodzi film Iluminacja (1972), nagradzany na wielu międzynarodowych festiwalach filmowych. Ważną cezurę w twórczości Zanussiego stanowił film Barwy ochronne (1976). Reżyser wpisał się nim w formację nazywaną kinem moralnego niepokoju. W tym nurcie powstały kolejne utwory, np. Spirala, Constans, Kontrakt. W latach 80. reżyser tworzył filmy na obczyźnie (Niemcy, Włochy). Prawdziwym triumfem Zanussiego jako międzynarodowego autora stał się obraz Rok spokojnego słońca (1984), który został nagrodzony Złotym Lwem na weneckim festiwalu. Po 1989 roku Zanussi powrócił na stałe do Polski, gdzie regularnie kręci kolejne filmy. Największy sukces artystyczny, który reżyser osiągnął w ostatnich latach to film Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000). Krzysztof Zanussi znany jest także ze swojej działalności pozareżyserskiej. Jest dyrektorem Studia Filmowego „Tor”. Sprawował urząd wiceprezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Był przewodniczącym Rady Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Pracował jako wykładowca m. in. w łódzkiej PWSTiF i National Film School w Wielkiej Brytanii (jest profesorem sztuki filmowej). Uchodzi za moralny autorytet, cechuje go wysoka kultura osobista, dobre maniery, dbałość o kulturę słowa. Deklaruje się jako konserwatysta i wierzący katolik. Zanussi uważany jest za jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów. Jego filmy odznaczają się niezwykłą oryginalnością, są zawsze przepełnione refleksją i trafną obserwacją. Polskie kino zawdzięcza Zanussiemu przede wszystkim intelektualny namysł nad moralnością, wiarą, etyką, prawdą, czyli całym katalogiem najważniejszych wartości. W swoich filmach umiejętnie połączył konkretną, polską rzeczywistość z tym, co ogólnoludzkie i uniwersalne. Bohaterowie jego filmów stają zwykle przed wyborem między własnym szczęściem, a powinnością wobec innych, między ideałami, a praktyką życia. Stąd filmy Zanussiego były ważne dla kilku pokoleń polskich widzów (reżyser przez wiele lat był ulubieńcem inteligenckiej publiczności). Nadal prowokują do stawiania pytań i snucia refleksji. Do czego zachęcamy naszych czytelników, którzy znajdą w zbiorach kieleckiej PBW najważniejsze filmy reżysera. Przygotowała Anna Knajder-Sowa.
Z wyrazami szacunku
Sylwester Kasprzyk
Dyrektor PBW w Kielcach
